In Nederland krijgt ongeveer één op de zes paren te maken met vruchtbaarheidsproblemen. Hieronder verstaan we dat na tenminste één jaar regelmatig vrijen geen zwangerschap is ontstaan. In ongeveer een derde van de gevallen ligt de oorzaak bij de vrouw en bij een derde ligt de oorzaak bij de man. In de overige gevallen ligt de oorzaak bij de vrouw en man of is dit niet duidelijk. Bij mannen is er vrijwel nooit sprake van complete onvruchtbaarheid (infertiliteit), maar meestal van verminderde vruchtbaarheid (subfertiliteit), doordat de kwaliteit van het sperma niet optimaal is.
Sperma
Bij de geboorte zijn bij jongetjes al geslachtscellen in de testikels (zaadballen) aanwezig. Deze nemen in de puberteit toe door celdeling en ontwikkelen zich vervolgens tot zaadcellen (spermatozoa). Deze ontwikkeling is een continu proces en duurt ongeveer twee tot drie maanden. Sperma bestaat uit zaadcellen en vloeistof afkomstig van de prostaat.
Wat moeten de zaadcellen kunnen
Na een zaadlozing moeten de zaadcellen een weg van ongeveer 12 tot 17 cm afleggen vanaf de baarmoedermond naar de eileider waar de bevruchting plaatsvindt. Zaadcellen behouden bij gunstige omstandigheden gedurende ongeveer 48 uur hun bevruchtend vermogen. De ‘reis’ van de zaadcellen wordt door het baarmoederhalsslijm in de meest vruchtbare periode van de maand vergemakkelijkt, doordat het slijmvlies dan zeer ‘spermavriendelijk’ is. In dit baarmoederhalsslijm worden de zaadcellen biochemisch veranderd. Deze verandering is noodzakelijk om de eicel te kunnen bevruchten. Wanneer een zaadcel de eicel bereikt, vindt er een reactie plaats, waarbij enzymen vrijkomen. Deze enzymen heeft de zaadcel nodig om de eicel binnen te kunnen dringen. Het zal duidelijk zijn dat het sperma aan vele eisen moet voldoen om in staat te zijn zelfstandig een eicel te kunnen bevruchten.
Kwaliteit van het sperma
Mannelijke sub- of infertiliteit kan vele oorzaken hebben. Vaak is de kwaliteit, hoeveelheid, beweeglijkheid of vorm van de zaadcellen niet optimaal, waardoor de eicel niet of niet op tijd kan worden bereikt. De kwaliteit van het sperma kan worden onderzocht met behulp van spermaonderzoek.
Spermaonderzoek
Het belangrijkste en meest veelzeggende onderzoek bij de man is het spermaonderzoek. Doel van dit onderzoek is het in beeld brengen van de kwaliteit van het sperma. Het sperma wordt in het klinisch chemisch laboratorium onderzocht. Bij dit onderzoek kijken we naar de hoeveelheid sperma, zuurgraad van het sperma, hoeveelheid zaadcellen, beweeglijkheid van de zaadcellen (mobiliteit) en vorm van de zaadcellen (morfologie).
Hoeveelheid sperma
De hoeveelheid van het sperma is normaal minstens 1,5 ml per zaadlozing. Een lager volume kan wijzen op problemen bij de productie of het niet goed kunnen ejaculeren.
Zuurgraad van het sperma
Een te lage zuurgraad (pH-waarde kleiner dan 7,2) wordt vaak aangetroffen in combinatie met een gering volume of helemaal geen zaadcellen.
Hoeveelheid zaadcellen
Normaal komen er gemiddeld bij een zaadlozing 33 tot 46 miljoen zaadcellen vrij. We noemen een man verminderd vruchtbaar als er minder dan 15 miljoen zaadcellen per ml zijn.
Beweeglijkheid van de zaadcellen
De beweeglijkheid van de zaadcellen zegt iets over de kans dat de zaadcellen op eigen kracht naar de eicel toe kunnen zwemmen. De beweeglijkheid is optimaal bij een temperatuur van 37°C. ‘Normaal’ is wanneer tenminste 40% van de zaadcellen beweegt en waarvan 32% vooruit beweegt. Bij voldoende beweeglijke zaadcellen wordt tevens nagegaan of er antistoffen tegen de zaadcellen aanwezig zijn.
Vorm van de zaadcellen
Bij elke man komen wel zaadcellen met een afwijkende vorm voor. Zaadcellen met een normale vorm hebben echter meer kans om de eicel te bevruchten. Het beeld wordt normaal genoemd als meer dan 4% van de zaadcellen een normale vorm heeft.
Referentie: WHO laboratory manual for the Examination and processing of human semen. World Health Organization 2010, fifth edition, ISBN 978 92 4 154778 9.
Het inleveren van uw sperma
Het onderzoek vindt uitsluitend plaats op donderdag tussen 8:00 en 11:30 uur
Maak voor dit onderzoek een afspraak op het Klinisch Chemisch Laboratorium in Terneuzen, tel: 0115-688646. Dit nummer is bereikbaar tussen 08:00 – 16:00 uur.
Patiënteninstructie en voorlichting spermaonderzoek
Om de resultaten van het spermaonderzoek correct te kunnen interpreteren, is het uitermate belangrijk om onderstaande instructies nauwgezet te volgen. Het verwaarlozen van deze instructies kan verkeerde resultaten veroorzaken.
Voor het onderzoek is het nodig dat u het sperma binnen één uur bij het klinisch chemisch laboratorium aflevert. U dient rekening te houden met het tijdstip waarop u het sperma produceert.
Neem vóór het spermaonderzoek minimaal 2 en maximaal 7 dagen seksuele onthouding in acht (geen gemeenschap of zaadlozing). Indien het spermaonderzoek meermaals moet gebeuren, hou dan steeds dezelfde onthoudingsperiode aan.
Het sperma moet door zelfbevrediging met de hand worden verkregen. Andere methoden zijn niet geschikt voor het onderzoek. U mag géén condoom of glijmiddel gebruiken omdat dit schadelijk kan zijn voor de zaadcellen.
Bij de zaadlozing komt het zaad meestal schoksgewijs in fases naar buiten. Belangrijk is dat u al het geproduceerde sperma opvangt in het door uw behandelend arts meegegeven potje. Met name het eerste deel, omdat daar de meeste zaadcellen in zitten. Wanneer het eerste deel verloren gaat, kan het onderzoek niet doorgaan. U hoeft het sperma dan niet naar het laboratorium te brengen. Als u een ander potje gebruikt dan u heeft meegekregen, nemen wij het spermamonster niet in behandeling.
Tijdens het vervoer naar het klinisch chemisch laboratorium is het belangrijk dat het sperma niet te sterk afkoelt. De ideale bewaartemperatuur ligt tussen kamer- en lichaamstemperatuur. Bewaar het potje bijvoorbeeld in uw broekzak of onder de arm.
Neem samen met het potje ook een identiteitsbewijs (paspoort, ID of rijbewijs) en het aanvraagformulier mee. Deze heeft u van uw behandelend arts gekregen. Noteer op het potje uw persoonsgegevens en op het aanvraagformulier uw persoonsgegevens, tijdstip productie en aantal dagen seksuele onthouding. U moet ook bevestigen, dat u uw sperma volgens instructies heeft geproduceerd en getransporteerd. Volledige zaadlozing opgevangen betekent inclusief eerste deel van de zaadlozing. Vergeet ook uw afsprakenkaart van het ziekenhuis niet.
Het sperma kan uitsluitend op donderdag tussen 8:00 en 11:30 uur, na het maken van een afspraak, worden ingeleverd. U kunt het potje en aanvraagformulier afgeven bij het klinisch chemisch laboratorium, Wielingenlaan 2, 4535 PA, Terneuzen. Volg hiervoor in het ziekenhuis route 99 (1e verdieping).
Aanvraagformulier
Lever dit ingevulde formulier in samen met het sperma aan de balie van het klinisch chemisch laboratorium. Sperma kan uitsluitend op donderdag tussen 8.00 en 11.30 uur op afspraak worden ingeleverd op het klinisch chemisch laboratorium te Terneuzen, route 99. Telefoon: 0115-688403.
Graag sperma binnen 1 uur na productie inleveren.
Als u een geprint laboratoriumaanvraagformulier heeft meegekregen, vul dan daarop uw antwoorden in.
Geboortenaam: ……………………………………………………
Geboortedatum: .. …………………………………………………
- Tijdstip van zaadlozing? …………………. uur (uu:min)
- Volledige zaadlozing opgevangen? ja / nee
- Indien nee:
- 1e deel verloren? ja / nee
- 2e deel verloren? ja / nee
- Afgelopen 3 maanden koorts gehad? ja / nee
- Productie volgens instructie? ja / nee
- Transport volgens instructie? ja / nee
- Aantal dagen onthouding? ……….. dagen
Uitslag
Voor de uitslag van het onderzoek kunt u terecht bij uw behandelend arts.
Klachten en opmerkingen
Wij doen er alles aan uw bezoek aan ZorgSaam Ziekenhuis zo goed mogelijk te laten verlopen. Het kan echter voorkomen, dat u niet tevreden bent. Wij raden u aan uw opmerking of klacht direct te bespreken met de betrokkene(n) of de leidinggevende van onze afdeling. Andere mogelijkheden vindt u in de folder “Klachtenregeling ZorgSaam”. Deze folder is te verkrijgen op de afdeling of kunt u op deze pagina nalezen.
Verdere informatie
Als u nog vragen heeft, dan kunt u deze aan uw arts stellen of u kunt contact opnemen met het Klinisch Chemisch Laboratorium. U kunt hiervoor contact opnemen via de betreffende locatie van maandag t/m vrijdag tussen 14:00 en 16:00 uur.
Mei 2021
