De term frozen shoulder werd voor het eerst beschreven door de Amerikaanse chirurg Ernest Codman in 1934. De aandoening wordt zeer frequent beschreven in de medische literatuur doch tot op de dag van vandaag is er nog geen eenduidige oorzaak gevonden. Voor deze aandoening zijn er veel verschillende namen gebruikt o.a. irritatieve capsulitis, stiff shoulder, adhesieve capsulitis… In de algemene bevolking wordt ongeveer 2% met deze aandoening geconfronteerd. Bij diabetes is er echter een verhoogd risico tot 10%, bij type 1 diabetes ligt dit percentage nog hoger. Dit betekent echter niet dat elke pijnlijke schouder bij diabetes meteen een frozen shoulder is. Raadpleeg bij schouderpijn dus eerst uw huisarts, die zal u indien nodig doorverwijzen naar een specialist.
Wat is een frozen shoulder
Eerst moeten we begrijpen hoe het schoudergewricht zo vrij kan bewegen. Het schouder-gewricht wordt omgeven door een zeer elastisch kapsel (figuur 1, nr. 7). Doordat dit kapsel zo wijd is heeft een normale schouder een grote beweeglijkheid. Tussen het schouderdak en de pezen van het schoudergewricht ligt een slijmbeurs (figuur 2, nr. 16) welke ervoor zorgt dat deze structuren langs elkaar glijden. Het schoudergewricht heeft een passieve beweeglijkheid van 180°. De actieve beweeglijkheid wordt verkregen door een ingenieus systeem van spieren en pezen rondom de schouder. Door de intense verweven-heid van de spieren, pezen en het kapsel van de schouder komt het voor dat zelfs als slechts een van deze structuren gekwetst is het hele gewricht hieronder lijdt. Bij een frozen shoulder verandert het schouderkapsel van een zeer dunne soepele uitrekbare structuur rond de schouder naar een verschrompelde, stugge structuur, met een sterke bewegingsbeperking van het schoudergewricht als gevolg. Aangezien de verschrompeling zich eerst en vooral voordoet in het voorste kapsel zal dit zich ook eerst uiten in een beperking van de buitenwaartse bewegingen (exorotatie) van de schouder.
Hoe ontstaat een frozen shoulder
Er bestaan twee vormen van een frozen shoulder. Een primaire vorm, waarbij er geen aanwijsbare oorzaak is. En een secundaire vorm, die het gevolg is van een ontsteking van de schouderpezen, van een trauma of van een operatie. Patiënten met suikerziekte, schildklierlijden of de ziekte van Dupuytren hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een frozen shoulder. Meestal is er aantasting aan één zijde, maar bij personen met diabetes komt het vaker zowel links als rechts voor.
Waarom is er bij diabetes een verhoogde kans op dit probleem
Naast de gekende klassieke diabetes complicaties, zoals de aantasting van grote en kleine bloedvaten of zenuwaandoeningen is er in het verloop van de ziekte door de verhoogde bloedsuikerspiegel ook een aantasting van het bindweefsel in het lichaam. Bindweefsel is de materie die vooral dient om steun te geven aan onze organen en verschillende lichaams-structuren (bijvoorbeeld in de huid en onze beenderen en gewrichtkapsels). De bindweefsel-aantasting bij diabetes wordt meestal gezien in het kapsel van de schouder: dit uit zich dan als een frozen schouder.
Wat zijn de symptomen van een frozen shoulder
Een frozen shoulder wordt gekenmerkt door een geleidelijk verergerende pijn en bewegingsbeperking ter hoogte van de schouder. De pijn treedt eerst enkel op gedurende de nacht en bij extreme of onverwachtse bewegingen. In het verloop van het ziekteproces worden de dagelijkse activiteiten steeds moeilijker uitvoerbaar, het bewegen van de schouder wordt steeds pijnlijker. Uiteindelijk treedt de pijn ook op in rust. Het is typisch voor een frozen shoulder dat er zowel actief als passief een gelijke bewegingsbeperking waar te nemen is.
Onder actieve bewegingen verstaan we de bewegingen die we zelf uitvoeren, passieve bewegingen worden door de arts of fysiotherapeut uitgevoerd. De symptomen ontstaan meestal spontaan tussen de 40 en 50 jaar. Vrouwen hebben er vaker last van dan mannen.
Wat is het verloop van een frozen shoulder
Er zijn drie fasen te onderscheiden (figuur 3).
- De bevriezende (freezing) fase: hierbij is er een combinatie van pijn en beginnende bewegingsbeperking. Deze duurt gemiddeld 1 tot 4 maanden.
- De bevroren (frozen) fase: hierbij gaat de pijn progressief weg, maar is er nog steeds bewegingsbeperking.
- De uitdovende (thawing) fase: hierbij ontstaat er langzaam een normalisatie van de beweeglijkheid, al dan niet volledig. Het doorlopen van de drie stadia duurt gemiddeld 24 maanden. Er kan nadien echter ook nog een meestal milde bewegingsbeperking overblijven. Bij patiënten met diabetes kan deze laatste fase zeer kort zijn zodat de restletsels van de aandoening veel ernstiger zijn.
Hoe wordt de diagnose gesteld
Technische onderzoeken geven weinig bijkomende informatie bij een frozen shoulder Ze kunnen enkel gebruikt worden om andere diagnoses uit te sluiten. De diagnose zal dus meestal op klinische basis dienen gesteld te worden tijdens een onderzoek bij uw arts.
Hoe kunnen we een frozen shoulder behandelen
Men moet rekening houden met de fase waarin de aandoening zich bevindt. In fase 1 is vooral pijnbestrijding van belang. Pas in fase 2 en 3 wordt de nadruk gelegd op het terugwinnen van de beweeglijkheid. In de bevriezende fase schrijven we een combinatie van pijnstillende medicatie en fysiotherapie voor. Bij onvoldoende comfort geven we 2 tot 3 spuitjes met cortisone. Bij diabetes patiënten gebeurt dit in overleg tussen de orthopeed en de internist. Een dergelijke infiltratie kan de suikerspiegel verhogen vooral gedurende de eerste dagen na de spuit. Met deze conservatieve behandeling kunnen we het overgrote deel van de patiënten met een frozen shoulder succesvol behandelen. Het vraagt echter de nodige tijd en inspanningen van de patiënt. Slechts als dit onvoldoende resultaat geeft, gaan we over tot meer ingrijpende maatregelen. Dit is bijvoorbeeld een mobilisatie van de schouder onder narcose waarbij het schouderkapsel progressief wordt uitgerekt tot zijn normaal volume. Of men kan op een meer gecontroleerde wijze een arthroscopische release van het kapsel van de schouder uitvoeren. Hierbij wordt het schouderkapsel via een kijkoperatie losgemaakt, zodat de schouder weer meer ruimte krijgt voor beweging. Al deze therapieën worden nadien gevolgd door intensieve oefentherapie bij een fysiotherapeut en in een thuisprogramma om de verkregen beweeglijkheid te behouden. Dit alles vergt dan ook een serieuze motivatie van de patiënt. Voor diabetes patiënten is een goede glycemie regeling van groot belang!
Fysiotherapie bij een frozen shoulder
Een basisprincipe is dat de patiënt het meeste baat heeft bij zelf actief te oefenen, bij voorkeur door het uitvoeren van de dagelijkse handelingen. De fysiotherapie dient vooral gericht te zijn op het masseren en het ontspannen van de spieren rondom de schouder met warmtetherapie en pijnstillende medicatie. Het comfort van de patiënt zou hierdoor niet verstoord mogen worden. Een goede actieve oefening van de schouderbladen zorgt er voor dat de schouder sneller weer kan gebruikt worden. De uitgevoerde oefeningen zijn vooral pendeloefeningen (figuur 4) en uitrekking van het kapsel in alle richtingen (stretch-oefeningen) (figuur 5).
