Het fenomeen van Raynaud veroorzaakt verkrampingen in de bloedvaten dat er voor zorgt dat dat de bloeddoorstroming minder wordt. De bloedvaten werken als warmteregelaar. Iemand met warme handen geeft via de handen en vingers veel warmte af. Het lichaam van iemand die het koud heeft probeert de warmte vast te houden waardoor deze niet verloren gaat aan de omgeving. De bloedvaten worden hierbij vernauwd. Voor het lichaam is dit een normale manier van temperatuurregulatie. Bij het fenomeen van Raynaud verloopt dit proces te snel en wordt de bloedtoevoer te snel gestopt. Vingers en tenen verkleuren dan en gaan pijn doen en tintelen. Klachten worden veroorzaakt door kou of een reactie op spanning. Door de slechte doorbloeding kunnen er soms zweertjes ontstaan op de vingers of tenen welke een moeizame genezing hebben. Een aanval kan vijf minuten tot een half uur duren. 15% van de vrouwen (met name jonge vrouwen) en 1% van de mannen kunnen last hebben van het fenomeen van Raynaud.
Vormen van Raynaud
Het fenomeen van Raynaud kan in twee vormen aanwezig zijn.
- Primaire fenomeen van Raynaud. De primaire vorm van het fenomeen van Raynaud wordt ook wel de “ziekte van Raynaud” genoemd. Deze vorm ontstaat wanneer je verder gezond bent en meestal begint het in de puberteit. Ontstaan de klachten vóór het twintigste levensjaar dan gaan de klachten vaak vanzelf over. Onduidelijk is of de klachten familiaal kunnen voorkomen, vermoedelijk speelt het vrouwelijke geslachtshormoon een rol.
- Secundaire fenomeen van Raynaud. De secundaire vorm van het fenomeen van Raynaud heb je wanneer de klachten ontstaan als symptoom van andere vaat- of reumatische aandoeningen. Of bij gebruik van bepaalde medicatie. Er wordt gedacht aan de secundaire vorm als het:
- Op latere leeftijd ontstaat (na je dertigste);
- De klachten asymmetrisch zijn;
- De duim mee doet;
- Het erg pijnlijk is.
Voorbeelden van reumatische aandoeningen waarbij de secundaire vorm van Raynaud voor komt
- Systematische lupus erythematodes (SLE);
- MCTD;
- Systematische sclerose (sclerodermie);
- Syndroom van Sjögren;
- Polymyositis;
- Reumatoïde artritis;
- Vasculitis.
Oorzaken waarbij de klachten kunnen worden uitgelokt of verergeren
Uitwendige prikkels:
- Een koude omgeving en het snel wisselen van temperatuur en tocht;
- Aanraking koude voorwerpen, zoals een koud voorwerp pakken uit de vriezer of koelkast;
- Stress en emotie;
- Roken;
- Gebruik van zwaar gereedschap, zoals een boormachine of kettingzaag;
- Ritmisch toetsen aanslaan van bijvoorbeeld een muziek instrument of toetsen van een toetsenbord;
- Sommige medicatie, zoals bètablokkers.
Inwendige prikkels:
Emoties zoals angst, schrikken, verdriet, ergernis of opwinding.
Klachten bij het fenomeen van Raynaud
Tijdens een aanval verkrampen de bloedvaten in de tenen en/of de vingers waardoor ze te weinig bloed doorlaten. Hierdoor worden ze eerst wit of blauw (fase 1, 2). Daarna voelen ze koud en verdoofd en doen ze pijn. Wanneer het bloed vervolgens weer terug stroomt, worden ze rood of paars (fase 2, 3). Hierbij kunnen tintelingen ontstaan, zwellingen en een toename van pijn. Soms komen dezelfde klachten ook voor in het puntje van de neus, de oren, de tong of in dieper gelegen organen zoals de slokdarm of longen.
De diagnose
De diagnose wordt gesteld door de arts aan de hand van de opgenoemde klachten en de uitlokkende factoren die de aanval kunnen veroorzaken.
- De primaire vorm van het fenomeen van Raynaud is vervelend, maar onschuldig;
- De secundaire vorm van het fenomeen van Raynaud zal altijd verder onderzocht moeten worden.
Verdere onderzoeken kunnen bestaan uit het beoordelen van de huid van de nagelriemen, het onderzoeken van de gewrichten en een beoordeling van de slagaders. Ook kan de arts specialistische onderzoeken aanvragen, zoals een capillairmicroscopie of een bloedonderzoek waarbij gekeken wordt naar bepaalde antistoffen in het bloed. Soms zal een verwijzing naar een andere arts nodig zijn, bijvoorbeeld een reumatoloog of dermatoloog.
Verloop van het fenomeen van Raynaud
Bij de primaire vorm van het fenomeen van Raynaud zal de ziekte vaak goed onder controle te houden zijn door rekening te houden met de uitlokkende factoren. Aanvallen kunnen wisselend aanwezig zijn en dit kan per mens verschillen. Sommigen zullen weinig aanvallen hebben, anderen hebben hier vaker last van en krijgen daarbij ook ernstige aanvallen. Bij de secundaire vorm van het fenomeen van Raynaud kunnen klachten ontstaan die horen bij de onderliggende ziekte. Hoe de ziekte verloopt, zal daarom afhankelijk zijn van het verloop van de onderliggende ziekte. Een enkele keer kan het gebeuren dat vingers, tenen, oren of de neus zwart gaan zien of zweren krijgen. In dit geval is het aangeraden een arts te raadplegen. Soms is een operatie nodig.
Behandelingen
Eventuele behandelingen kunnen bestaan uit:
Aanpassen van de omgeving en/of leefstijl
- Stoppen met roken;
- Voorkomen van temperatuurschommelingen en kou;
- Aantrekken van ovenwanten wanneer iets uit de vriezer of koelkast gehaald wordt;
- Gebruik van handschoenen om de handen warm te houden;
- Zorg voor voldoende beweging voor het verbeteren van de bloeddoorstroming;
- Zorg goed voor de huid, verzorg wondjes goed en houd ze goed in de gaten;
- Zorg voor goed verzorgde nagels om wondinfecties te voorkomen;
- Eet en drink gezond;
- Gebruik van zilverdraad handschoenen welke de doorbloeding bevorderen;
- Leer omgaan met emoties en stress.
Medicatie
- Nifedipine (meestgebruikt vaatverwijdend medicijn);
- Amlodipine, losartan of ketensin (vaatverwijdende medicatie);
- Iloprost (vaatverwijdend medicijn via het infuus dat zorgt voor een betere doorbloeding dat eventuele wonden sneller doet genezen);
- Gebruik van bloedverdunners.
Operatie
Soms is een operatie nodig waarbij een zenuwblokkade wordt toegepast. Hierbij worden de zenuwen die de bloedvaten doen vernauwen uitgeschakeld. De operatie zal altijd worden uitgevoerd door een chirurg.
Meer informatie
Bij vragen of onduidelijkheden kunt u terecht bij uw behandelend arts.
Aanvullende informatie
Meer informatie over diverse onderwerpen vindt u hieronder.
- Stoppen met roken.
- Website: www.ikstopnu.nl
- Informatielijn: 0800 – 1995, te bereiken van maandag t/m vrijdag tussen 09:00-17:00 uur
- Gezonde voeding
- Website: www.voedingscentrum.nl
- Informatielijn: 070 – 3068888, te bereiken van maandag t/m vrijdag tussen 09:00-17:00 uur
- Hartstichting
- Website: www.hartstichting.nl
- Informatielijn: 0900 – 3000300, te bereiken van maandag t/m vrijdag tussen 10:00-16:00 uur
- Belangenvereniging hart- en vaatpatiënten
- Website: www.belangenvereniginghartenvaatpatienten.nl
- Informatielijn: 0457 – 527808
Patiëntenorganisaties wanneer Raynaud het gevolg is van onderliggende ziekte:
- Nationale Vereniging L.E. Patiënten
- Website: https://www.nvle.org/
- Informatielijn: 088 – 0157000
- Reumapatiëntenbond
- Website: https://reumanederland.nl/
- Informatielijn: 020 – 5896464, te bereiken van maandag t/m donderdag tussen 08:30- 12:30 uur en tussen 13:00 -17:00 uur. Op vrijdag is ReumaNederland bereikbaar van 08:30-12:30 uur.
Bronnen
- Reuma Nederland (2021). Raynaud, fenomeen van. Geraadpleegd op 25-03-2021, https://reumanederland.nl/reuma/vormen-van-reuma/raynaud-fenomeen-van/
- Nederlandse Hartstichting (2008). Folder fenomeen van Raynaud. Versie 1.1. Geraadpleegd op 25-03-2021.
Juni 2021
