Ziekte en medische behandelingen zijn een ingrijpende ervaring voor kinderen en jongeren. Het kind krijgt te maken met pijn en stress door de ziekte zelf, maar ook door de behandeling en daarbij behorende noodzakelijke onderzoeken. Met het kinderlab streven we daarom naar pijn- en stressvrije zorg voor kinderen.
Waarom het kinderlab
Marloes de Vries en Shelly Dieleman, beide kinder- en jeugdpsycholoog, werden enthousiast over de inzet van helpend taalgebruik (focustaal), tijdens de opleiding medische hypnose bij kinderen. Op aanraden van hen, gingen ook Petra den Hollander en Renata Voogdt, beide medisch pedagogisch zorgverleners, deze training volgen. Zo ontstond het idee om focustaal in te zetten binnen ZorgSaam. Te beginnen bij de labafname, het meest voorkomende onderzoek bij kinderen.
Het doel van het kinderlab is om met inzet van focustaal en afleidingstechnieken te zorgen voor comfortgerichte zorg. Dit zodat angst en trauma tijdens een medische handeling zoveel mogelijk wordt voorkomen. Onderzoek van PROSA Kenniscentrum wijst uit dat veel kinderen ernstige stress ervaren wanneer ze worden geprikt. Bijna 80% van de kinderen met een chronische ziekte ontwikkelt angst voor een opname of medische handeling. Positieve ervaringen tijdens een medische handeling hebben een grote invloed op het welzijn van een kind en op hun vertrouwen in zorgverleners. “Ons doel is voorkomen dat trauma’s ontstaan na een medische ingreep”, aldus Marloes en Shelly.
Op spreekuur bij het kinderlab
In een speciaal spreekuur krijgen kinderen onder begeleiding van een medisch pedagogisch zorgverlener een labafname door een labmedewerker. Dit speciale spreekuur is vaak opgebouwd uit drie blokken, afgestemd op de behoeften van het kind en de ouder:
- Educatief: als de kinderen met hun ouders bij het kinderlab worden aangemeld, vindt er telefonisch contact plaats met de ouder en krijgen zij de benodigde informatie.
- Vergroten van coping vaardigheden: De kinderen en hun ouders krijgen bepaalde copingvaardigheden aangeleerd, zoals afleidingstechnieken en oefeningen voortkomend vanuit medisch hypnose, waarbij kinderen spanning leren reduceren door het oproepen van gevoelens van ontspanning en concentratie. Kinderen kunnen heel goed schakelen tussen werkelijkheid en fantasie. Als ze zelf in staat zijn om de controle te krijgen, stijgt het zelfvertrouwen en verminderd de angst.
- Labafname: Tijdens de labafname zijn de labmedewerker en de medisch pedagogisch zorgverlener aanwezig. De medisch pedagogisch zorgverlener heeft tijdens de labafname de regie, wat rust geef en structuur biedt. Tijdens de labafname staat het gebruik van positief taalgebruik (ook wel focustaal genoemd) en het bieden van afleidingstechnieken centraal. Uit onderzoek is gebleken dat door het gebruik van positief taalgebruik tijdens de ingreep en door inzet afleiding het kind minder angst, pijn en stress ervaart. We gebruiken daarom neutrale woorden (‘ik ga nu bloed afnemen’) of laten de patiënt focussen op een fijne veilige plek.
Wie komt in aanmerking voor het kinderlab
Op dit moment wordt het kinderlab ingezet voor labafname bij kinderen van 0 tot 12 jaar. Hierin zit een marge tot 18 jaar indien jongeren erg angstig blijken en erom vragen of als ouders aangeven dat het nodig is (bijvoorbeeld bij kinderen met een verstandelijke beperking). Op dit moment kunnen alleen artsen van ZorgSaam verwijzen naar het kinderlab. Dhr. Corijn, kinderarts, is erg positief over de ontwikkeling van het kinderlab: “Ik ben blij dat het kinderlab binnen ZorgSaam is opgezet, ik ben hier ook groot voorstander van. In principe verwijs ik alle kinderen door naar het kinderlab voor bloedafname, tenzij het kind aangeeft hier geen behoefte aan te hebben en/of ouders hier niet achterstaan. Dit met de gedachten dat voorkomen beter is dan genezen. Het kinderlab is namelijk niet alleen bedoeld voor kinderen met prikangst, het is ook om te voorkomen dat ze prikangst gaan ontwikkelen. Mijn droom is dat het kinderlab uiteindelijk beschikbaar wordt voor alle kinderen en bij acute situaties. Daarbij is het belangrijk dat iedereen vanuit dezelfde visie gaat denken. Zodat dit gedachtengoed in de toekomst breder getrokken kan worden dan alleen bij labafname.”
Samenwerking met het lab
Peter van Noord en Liesbeth Schrier, beide werkzaam op het laboratorium van Accureon, kwamen vorig jaar na uitleg van Renata en Petra in aanraking met helpend taalgebruik tijdens een ingreep. Deze eerste kennismaking was bedoeld om interesse te wekken en te zien of er ruimte was voor samenwerking. “Aanvankelijk waren we sceptisch over de werking van het kinderlab. Onze eigen werkwijzen zijn vertrouwd, maar we staan natuurlijk altijd open voor nieuwe inzichten. Bij kinderen met angst voor bloedafname passen we al verdovingsspray of de EMLA-zalf toe, maar onze taak bij het kinderlab ligt hoofdzakelijk op de technische handelingen. Dankzij de presentaties zijn we ons bewuster geworden van onze woordkeuze en houden we de tips in ons achterhoofd tijdens de labafname. Ouders spreken lovend over het kinderlab, hun positieve ervaringen versterken het belang ervan. Vooruitkijkend zien we het kinderlab geïntegreerd in het reguliere lab, met uitbreidingsplannen om meer kinderen op deze manier te kunnen helpen”, aldus Van Noord en Schrier.
Ervaringen met het kinderlab
Mariëtte is een van de ouders die heeft mogen ervaren wat het effect is van het kinderlab. Haar zoontje moet voor onderzoek vaak in het ziekenhuis zijn. Het bloedgeven gaat vaak goed, maar helaas is dit ook een keer niet goed gegaan. Hierdoor is prikangst ontstaan bij haar zoontje. De kinderarts heeft hem daarom doorverwezen naar het kinderlab. Hier hebben ze een gesprek gehad met de medisch pedagogisch medewerker en een aantal oefeningen (coping vaardigheden) gekregen om haar zoontje voor te bereiden op het prikken. Daarnaast had hij een filmpje op zijn telefoon wat voor afleiding zorgde. “In het begin vond hij het nog wel heel spannend, maar het ging eigenlijk zo voorbij en het verschil was goed te merken! De kracht van het kinderlab vind ik de rust die er heerst. De medewerkers houden rekening met het tempo van het kind, ze nemen echt de tijd. Ik ben trots dat hij het zo goed heeft gedaan en dat hij door het kinderlab weer een deel zelfvertrouwen terug heeft gevonden. We zijn weer een stapje verder en hopen dat hij door middel van de oefeningen weer vol zelfvertrouwen naar het gewone lab kan!”