Meepakken die zonnestralen? ‘Het ene moment ben je gezond, het volgende moment ben je kankerpatiënt’

Bron: PZC

Heerlijk hè, die voorjaarszon? We knappen allemaal op van een portie vitamine D. Maar die zonnestralen zijn ook schadelijk: in Zeeland komt steeds meer huidkanker voor. Coby, Erik-Jan en Marcel ondervonden het zelf. ,,Het ene moment ben je gezond, het volgende moment ben je kankerpatiënt.”

,,Ik had een bruin plekje op mijn onderbeen. Ik denk dat het anderhalve centimeter groot was”, zegt Coby Ketting-Baarends (63) uit Wemeldinge. ,,Ik ging naar de huisarts, maar die zei dat er niks aan de hand was. Het zal dan wel een ouderdomsvlekje zijn, dacht ik. Maar het ging niet weg. Het groeide zelfs.” Ze stroopt haar broek op. ,,Kijk, hier zat het”, wijst ze. Het is bijna zes jaar geleden, maar dat grote, witte litteken blijft voor altijd zichtbaar.

Coby heeft het aan een vriendin te danken dat de kwaadaardige moedervlek uiteindelijk toch ontdekt werd. ,,We gingen samen naar de sauna. Ze drong er bij me op aan nog een keer naar de huisarts te gaan. Die keer had ik een andere arts. Zij vertrouwde het toch niet en stuurde me door naar de dermatoloog. Het plekje werd weggehaald. Pas later, toen het onderzocht was, bleek dat het kwaadaardig was.”

Een melanoom: die vorm van huidkanker is het agressiefst: als je er niet op tijd bij bent, kan het uitzaaien naar vitale organen. ,,Toch schrok ik in eerste instantie niet zo”, blikt Coby terug. ,,Maar ik heb het wel onderschat. Ik had op dat moment nog geen idee wat voor martelgang ik in zou gaan.”

Achteraf denk ik: ‘pfff, ik ben door het oog van de naald gekropen’

Coby moest geopereerd worden: het weefsel rondom de melanoom werd verwijderd om er zeker van te zijn dat alle kankercellen weg waren. ,,Maar toen werd die wond zó groot dat ze het niet meer konden hechten. Ze hebben een stukje huid van mijn bovenbeen gehaald om het dicht te maken. Het duurde maanden voor alles genezen was. Al die tijd kon ik alleen kleine stukjes lopen.”

Het spannendst van alles waren de scans. ,,Ze moesten onderzoeken of het melanoom niet uitgezaaid was. Gelukkig bleken mijn lymfeklieren schoon te zijn. Achteraf denk ik: pfff, ik ben door het oog van de naald gekropen. Ik blijf de rest van mijn leven onder controle bij de dermatoloog. Hij checkt mijn huid elke keer. Na die plek op mijn been zijn nog meer verdachte plekjes uit voorzorg weggehaald en behandeld.”

Door zonnebloot­stel­ling krijg je opgestapel­de huidschade. De huidcellen gaan zich delen en zo ontstaat uiteinde­lijk huidkanker

Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. En in Zeeland komt huidkanker nóg meer voor dan bij mensen uit andere provincies. Het gaat in onze regio om ruim 200 diagnoses per 100.000 mensen; landelijk ligt dat gemiddeld op 137. Daarnaast stijgt het aantal diagnoses pijlsnel: in tien jaar tijd is het aantal Zeeuwen met huidkanker verdubbeld.

Dermatoloog Annelies Avermaete van ziekenhuis ZorgSaam in Terneuzen heeft haar handen vol aan patiënten met (mogelijk) kwaadaardige moedervlekken. ,,Het komt door de eigenheid van deze regio”, is haar verklaring. ,,Ik werk ook in Gent, en daar zie ik veel minder gevallen. In Zeeland wonen veel oudere mensen én veel buitenmensen.”

De zon is de boosdoener. Althans, in de meeste gevallen. Basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom komen het meest voor. ,,Daarbij is een directe link met blootstelling aan de zon”, legt Avermaete uit. ,,Je krijgt dan opgestapelde huidschade. Die huidcellen gaan zich delen, en zo ontstaat uiteindelijk huidkanker. Dat gebeurt dus niet van de ene op de andere dag: het is een effect van een heel leven. Daarom zie ik veel patiënten van boven de zeventig of tachtig jaar.” Een melanoom kan soms ook domme pech zijn. ,,Maar ook voor de ontwikkeling van melanoom is veel zonneblootstelling en vooral zonneblootstelling op kinderleeftijd een risicofactor.”

‘Ik had de afspraak met de dermatoloog bijna weer afgezegd’

Erik-Jan Wisse (46) uit Heinkenszand ontdekte zijn melanoom een jaar of vijf geleden onder de douche. ,,Ik voelde ineens een zwart plekje op mijn oorlel. Ik dacht: hé, wat is dat? Zou het van mijn werk zijn? Ik werk bij Ovet, in de haven. We werken veel met kolen en ijzererts. Een zwart vlekje is normaal na een werkdag. Maar nee, ik kreeg het er niet af.”

Erik-Jan Wisse uit Heinkenszand had een melanoom op z’n oorlel. ,,Ik ga nooit meer naar het strand. Ja, alleen ‘s nachts, om te vissen.” © Cornelleke Blok

Huidkanker komt meer voor in zijn familie. Daarom stond Erik-Jan al onder controle bij de dermatoloog. ,,Ik heb al een paar moedervlekken voor de zekerheid laten verwijderen. Mijn vrouw zei: ‘misschien moet je nog eens een afspraak maken’. Dat heb ik gedaan, maar die moedervlek werd een paar weken later alweer lichter van kleur. Ik had de afspraak daarom bijna weer afgezegd, maar mijn vrouw vond dat ik tóch moest gaan.”

,,De dermatoloog dacht dat het niks was, maar wilde de moedervlek wel weghalen. Dat heb ik gedaan, voor de zekerheid. Toen ik twaalf dagen later terugging om de hechtingen te laten verwijderen, kwam de dermatoloog meteen naar me toe. Ik wist: dit is foute boel, want normaal gesproken haalt de assistent de hechtingen weg. Ik had een melanoom.”

Erik-Jan schrok enorm. ,,Het was nog niet uitgezaaid, maar het was wél kanker. Ik vond het bizar: het ene moment ben je gezond, het volgende moment ben je kankerpatiënt. Ze hebben preventief lymfeklieren in mijn hals weggehaald. Mijn oorlel heeft nu alleen nog een klein deukje, maar ik blijf de rest van mijn leven onder controle bij de dermatoloog.”

‘Dat plekje bij uw neus zou wel eens huidkanker kunnen zijn’

Dat geldt ook voor Marcel van Belzen (56) uit Oost-Souburg. Hij ontdekte een jaar of drie geleden een paar plekjes op zijn schouder. ,,Ze zagen er rood en schilferig uit. Ik smeerde er wel eens crème op, maar ze gingen niet weg. Het werden er steeds meer: ik zag er ook eentje op mijn arm. En bij mijn neus zat een huidkleurig bobbeltje, dat op een puistje leek.”

Maar ja, Marcel is niet iemand die snel naar de dokter gaat. Het duurde zo’n anderhalf jaar voor hij toch een afspraak maakte. ,,De huisarts dacht aan een bacteriële infectie en gaf een zalfje. Het hielp niet. Ik ging terug en kreeg een ander crèmepje. Toen dat ook niet hielp, was ik er klaar mee. De derde keer dat ik een afspraak met de huisarts maakte, was er een vervanger. Die zei: ‘Dat plekje bij uw neus zou wel eens huidkanker kunnen zijn’.”

Toen gingen de alarmbellen af. Marcel ging zo snel mogelijk naar de dermatoloog. ,,Die zag meteen dat het huidkanker was. Dat viel nogal rauw op m’n dak. Het ging om een basaalcelcarcinoom: die is goed behandelbaar, zei hij er meteen bij. Maar ja, het is wél huidkanker.” Het bobbeltje moest operatief verwijderd worden; de plekjes op Marcels schouder konden met een zalf behandeld worden.

‘De boodschap was duidelijk: het is allemaal zonneschade’

Marcel is er goed van af gekomen, maar hij is altijd alert op verdachte plekjes. Hij ontdekte pas geleden nog een plekje op zijn voorhoofd, dat binnenkort weggehaald wordt. ,,Ik heb de dokter gevraagd hoe het komt. De boodschap was duidelijk: het is allemaal zonneschade. Dan ga je wel nadenken. Ik ben niet iemand die graag ligt te bakken in de zon, maar ik ben vroeger wel vaak naar het strand geweest. Dan moest ik met een T-shirt het water in van mijn moeder. Maar ja, dat wilde ik natuurlijk niet. Ik verbrandde regelmatig en ik dacht niet na over de consequenties op lange termijn.”

Dat is nu wel anders. Marcel gaat nooit meer onbeschermd de zon in. ,,Als ik bij zonnig weer naar buiten ga, zet ik een pet op, en smeer ik me in. Toen ik op vakantie in Italië was, heb ik alleen maar onder de parasol gezeten en factor 30 gebruikt.”

Erik-Jan draagt nooit meer een korte broek. ,,Ik ga nooit meer naar het strand. Ja, alleen ’s nachts, om te vissen. Vroeger was dat wel anders: ik heb héél vaak in de zon gelegen. We wonen hier natuurlijk dichtbij de zee. Als mijn broer en ik een beetje rood werden, dan zei m’n moeder: ‘Oh, ik smeer je even in’. Ik ben vaak verbrand. Tja, zo ging dat. Als mijn kinderen naar buiten gaan, dan zeg ik altijd dat ze zich moeten insmeren. De fles zonnebrandcrème staat altijd in de keuken, ook in de winter.”

De benen van Coby zien tegenwoordig amper zonnestralen. ,,Ik neem geen risico meer”, zegt ze. ,,Vroeger ging ik vaak in de zon. Ik heb een lichte huid, dus ik ben vaak verbrand. Als ik met mijn man naar Turkije ging, verdroeg ik soms geen rokje om mijn benen, omdat ik zo verbrand was. Als ik een kniebroek aan doe, dan smeer ik mijn benen altijd in met factor 50. En als ik een stukje op de scooter ga rijden, dan doe ik altijd een vestje aan.”

Ze heeft op haar arm een geel lintje laten tatoeëren: het symbool om solidariteit te tonen met kankerpatiënten. ,,Het was een heftige tijd, maar het is gelukkig goed afgelopen. Op een bepaalde manier ben ik er trots op. Dat melanoom hoort bij mij.”

GGD: ‘Zeeuwen kunnen zich nog veel beter beschermen tegen de zon’

Als je naar het strand gaat, moet je je insmeren. Dát weet iedereen inmiddels wel. Maar gebruik je ook zonnebrandcrème als je een eindje gaat fietsen of als je even met de peuter naar de speeltuin gaat? Te vaak gebeurt het niet, weet Mischa Laeven, adviseur publieke gezondheid van de GGD Zeeland. ,,Zeeuwen kunnen zich nog veel beter beschermen tegen de zon.”

De GGD Zeeland wil ervoor zorgen dat insmeren een dagelijks ritueel wordt, net zo gewoon als tandenpoetsen. Samen met KWF Kankerbestrijding en andere GGD’s worden de komende vier jaar maatregelen genomen om huidkanker tegen te gaan. Drie GGD’s langs de kustlijn van Nederland hebben daarvoor 2 miljoen euro gekregen. Juist in Zeeland is dat belangrijk, omdat huidkanker hier relatief veel voorkomt. ,,Het goede nieuws is dat je huidkanker makkelijk kunt voorkomen.”

‘Weren, kleren, smeren’, luidt het advies. ,,Daarmee bedoelen we: vermijd de zon tussen 12 en 3 uur ‘s middags. Draag UV-werende kleding én gebruik zonnebrandcrème met factor 30 of 50. Doe dat ook als je in de schaduw zit en als het bewolkt is, en smeer je opnieuw in als je gezwommen hebt. En wist je dat je ook kunt verbranden achter een ruit in de auto?”

Eind deze maand worden op Zeeuwse stranden zonnebrandpalen geplaatst. Bezoekers kunnen zich daarmee gratis insmeren. Volgend jaar worden met schaduwdoeken meer schaduwplekken gemaakt in speeltuinen, bij scholen en kinderdagverblijven. ,,Dat is belangrijk, omdat de huid van kinderen extra kwetsbaar is.” ‘Smeerteams’ verstrekken zonnebrandcrème bij grote evenementen en geven tegelijkertijd voorlichting aan bezoekers. ,,Daarnaast willen we gratis flessen zonnebrandcrème gaan verstrekken via de voedselbank en motiveren we scholen om de lespakketten van het Huidfonds te gebruiken.”

De GGD Zeeland wil ook voorlichting geven aan mensen die veel buiten werken. ,,Bouwvakkers, stratenmakers en mensen die bij de plantsoenendienst werken bijvoorbeeld. Zij lopen een veel groter risico. We willen deze mensen stimuleren om zich in te smeren en we gaan UV-werende kleding verstrekken.”