Normaal in deze rubriek het dagboek van één specialist. Aan deze editie werkten drie specialisten mee! Alle drie enthousiaste geriaters bij ZorgSaam, Johanna van Gaalen, Susanne van den Brink en Marlies Ossewaarde. Samen vertellen zij u over het bijzondere werk dat zij doen speciaal voor de oudere patiënt van ZorgSaam.
Hoe kom je bij de geriater terecht?
Suzanne: “De huisarts of een andere arts binnen ZorgSaam schrijft de verwijzing naar de geriater. Dat gebeurt als u bijvoorbeeld problemen heeft met uw mobiliteit (lopen, vallen of duizeligheid), met uw geheugen, met medicijngebruik, met dagelijkse handelingen als wassen en aankleden of voor wilsbekwaamheidsbeoordelingen. Wij vinden het heel belangrijk dat de patiënt altijd iemand meeneemt naar het bezoek aan de poli. Dat kan een familielid zijn, maar ook een bijvoorbeeld een mantelzorger. Het willen graag weten hoe het sociale netwerk van iemand in elkaar zit. Dit kan van invloed zijn op de behandeling die we geven of de diagnose die we stellen. Bij ZorgSaam kun je op de polikliniek geriatrie terecht in Terneuzen, Oostburg en in Hulst. Een patiënt die gezien wordt door de geriater, heeft altijd meerdere aandoeningen. De geriatrie heeft daardoor veel raakvlakken met andere specialismen. Bij een opname wordt de patiënt verpleegd op een afdeling van een ander specialisme omdat de geriatrie geen eigen bedden heeft. De aandoening die de patiënt heeft naast de geriatrische klachten is dan leidend, bijvoorbeeld interne geneeskunde of neurologie.”
Geriatrie bij ZorgSaam
Bij ZorgSaam maken de geriaters deel uit van het Consultatief Geriatrisch Team (CGT). Samen met de geriatrisch verpleegkundigen vormen zij het team rondom de patiënt. De CGT-verpleegkundigen zien zelfstandig patiënten nadat de patiënt een eerste consult bij de geriater heeft gehad.
Johanna: “Wij kunnen ons werk echt niet doen zonder de CGT-verpleegkundigen. Zij zorgen voor een hoge kwaliteit van zorg die we kunnen leveren voor de patiënt. Momenteel loopt er een mooi project op de Spoedeisende Hulp. De zorg voor kwetsbare ouderen staat ook daar centraal. Samen proberen we om opname van de patiënt te voorkomen, door eerder advies te geven. Wij zien ook alle patiënten boven de 70 met een gebroken heup die opgenomen zijn in het ziekenhuis. Dit is volgens de landelijke richtlijn. Zo letten we bijvoorbeeld op de oorzaak van de val, kijken naar de medicijnen en andere zaken zoals botontkalking. Sinds kort zien we ook specifiek oudere patiënten met de diagnose borstkanker. Dat heeft een reden. Door de vergrijzing en de toenemende levensverwachting stijgt het aantal ouderen met borstkanker. Een deel van deze patiënten heeft een bepaalde mate van kwetsbaarheid. Deze kwetsbaarheid beïnvloedt je mate van herstel na een behandeling of periode van ziekte. We weten ook dat gerichte adviezen een positief effect kunnen hebben. Daarnaast bestaat binnen deze groep patiënten ook een groot verschil in fitheid en overige lichamelijke of geestelijke aandoeningen. Hierdoor is leeftijd een slechte voorspeller van de levensverwachting. Behandelingen vanwege kanker kunnen een negatief effect hebben op het fysieke functioneren en op de kwaliteit van leven. Daarom vinden wij het belangrijk om samen met de patiënt een goede afweging te maken in welk doel gekozen wordt voor de beste behandeling. Dat betekent dat de standaard adviezen niet altijd leiden tot de beste behandeling bij deze kwetsbare groep patiënten. De geriater bespreekt doelen en voorkeuren met de patiënt en met de naasten en bespreekt de bevindingen tijdens eens multidisciplinair overleg. Hierbij zijn onder andere de verpleegkundig specialisten, chirurg, oncoloog en radiotherapeut aanwezig. Hierbij gaat het over kwetsbaarheid, advies over de behandelopties en over het eventueel inschakelen van bijv. huisarts, fysiotherapeut, psycholoog en thuiszorg.”
De patiënt centraal
Marlies: “Wij proberen op onze poli de kwetsbaarheid van de patiënt in beeld te brengen. Dat doen we middels diverse vragenlijsten en door samen in gesprek te gaan. Dat is zo belangrijk omdat kwetsbaarheid de mate van veerkracht bepaalt, om te kunnen herstellen. Daarom is samen beslissen en zorg op maat zo belangrijk. We kunnen dan de risico’s beter inschatten.”
Samenwerken in de zorg
Suzanne: “We werken veel samen met huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde (die doen vergelijkbaarwerk in de eerste lijn). We hebben ook veel contact met Emergis, de instelling in de geestelijke gezondheidszorg. Samen overleggen we veel over patiënten in de chronische psychiatrie, bijvoorbeeld met schizofrenie. Verder overleggen we in het ziekenhuis op regelmatige basis met de radioloog, neuroloog en de psycholoog over patiënten met geheugenproblematiek. Met de fysiotherapeut bespreken we de patiënten op de mobiliteitspoli en zoals eerder aangegeven met de mammacare, om de oudere patiënten met borstkanker te bespreken. Verder hebben we ook regelmatig contact met casemanagers (verpleegkundigen in de eerste lijn met geriatrie als aandachtsgebied) over hoe het gaat met de patiënt thuis.
Geriatrie heeft dus niet alleen met dementie te maken.
De poli geriatrie doet veel meer dan alleen patiënten met dementie behandelen. Susanne: “Inderdaad, we zien ook patiënten met een dementiediagnose en dat is inderdaad niet altijd gemakkelijk, maar ieder ziektebeeld en iedere patiënt is uniek. Een patiënt is zoveel meer dan alleen de diagnose. Het leven eindigt niet met een dementiediagnose, maar het verandert wel. De patiënt is nog steeds van waarde. We proberen een patiënt altijd zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Samen met de familie of mantelzorger is onze blik gericht op de kwaliteit van leven en functioneren. Het klinkt misschien wat zweverig, maar we proberen altijd om ‘leven’ toe te voegen aan de dagen. Het leven moet zo leuk als mogelijk blijven. Maar het is natuurlijk niet altijd zo gemakkelijk.” Marlies: “Preventie en zelfredzaamheid is mooi, maar niet alles is maakbaar, je hebt het niet altijd zelf in hand. Soms moet je als patiënt accepteren dat bepaalde zaken niet meer kunnen. We proberen wel altijd samen te kijken naar wat ondanks de beperkingen toch mogelijk is. Zodat iemand zo lang mogelijk een goede kwaliteit van leven heeft.”
Tot slot: drie vrouwelijke geriaters, toeval of niet?
“Nee hoor, dat is het eigenlijk niet”, zegt Marlies. “90% van de geriaters is vrouw. We hebben over het algemeen meer tijd voor de patiënt dan andere specialisten, dat hoort bij ons vak. We moeten kijken met een brede blik. Patiënten ondergaan bij ons een compleet geriatrisch onderzoek, ik vergelijk het vaak met een APK-keuring omdat het zo breed is en er bijna altijd wel iets uitkomt op somatisch, psychisch, functioneel of sociaal vlak. We formuleren een behandelplan voor deze problemen, waarbij ook de sociale context wordt meegenomen. Ze noemen ons daarom ook wel de ‘zorgende dokters’, we hebben namelijk naast de medisch inhoudelijke, ook een ‘zorgende rol’.”
Geriaters Susanne van den Brink (l), Johanna van Gaalen (r) en Marlies Ossewaarde (zittend)
Achtergrondinformatie: Wat doet de geriater?
De geriater ziet patiënten van 65 jaar en ouder die meerdere aandoeningen tegelijkertijd hebben. Vaak
gaat het om een combinatie van lichamelijke, psychische en sociale problemen met invloed op het functioneren. In 2021 is Marlies Ossewaarde bij ZorgSaam begonnen, inmiddels telt het team 3 artsen en er is zelfs een vacature voor een vierde arts. Dat wil iets zeggen over de vergrijzing in ons land; er zijn steeds meer kwetsbare oudere patiënten. Maar ook de geriatrie als specialisme wordt meer en meer erkend en is daardoor in opkomst.