Een lumbaalpunctie (ruggenprik) is een onderzoek waarbij wat liquor uit het lichaam gehaald wordt. Liquor is het vocht dat de hersenen en het ruggenmerg omspoelt. Het onderzoek wordt gedaan in dagopname. Om wat vocht af te nemen prikt de arts tussen uw lendenwervels in de rug. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, moet u dit van tevoren doorgeven aan de arts. Meestal is alleen de prik door de huid wat pijnlijk, zoals bij het afnemen van bloed. Na het onderzoek moet u een poosje plat blijven liggen en goed drinken. Daarna mag u weer naar huis. Als u thuis hoofdpijn krijgt, kunt u het beste een dag plat op uw rug op bed gaan liggen. De hoofdpijn hoort dan te verdwijnen. De hoofdpijn komt doordat er nog wat liquor door het gaatje lekt. Als de hoofdpijn langer dan een paar dagen aanhoudt, kan de anesthesist het gaatje met een bloedprop dicht maken. De anesthesist neemt dan wat bloed bij u af en spuit dat op de plek van de ruggenprik weer in. Daarna is de hoofdpijn over.
Beschrijving lumbaalpunctie
Een lumbaalpunctie (ruggenprik) is een onderzoek waarbij wat liquor uit het lichaam gehaald wordt. Liquor is het vocht dat de hersenen en het ruggenmerg omspoelt. Bij sommige ziekten verandert dat vocht van samenstelling. Bij het stellen van de diagnose kan het daarom nodig zijn de liquor te onderzoeken in het laboratorium. Onder aan het ruggenmerg bij de lenden-wervels is een soort holte met liquor. Om wat vocht af te nemen prikt de arts tussen uw lendenwervels in de rug. Bij dit onderzoek wordt dus niet in het ruggenmerg zelf geprikt.
Voor een lumbaalpunctie zijn geen speciale voorbereidingen nodig. U kunt tevoren gewoon eten en drinken. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, moet u dit vooraf doorgeven aan de arts. Dan zouden er bij een punctie (na) bloedingen kunnen ontstaan.
De werkwijze
Bij een lumbaalpunctie neemt u plaats op een onderzoekstafel. Meestal moet u op uw zij liggen, maar soms kunt u rechtop op de tafel zitten. U moet uw knieën zo ver mogelijk optrekken, het hoofd naar de knieën brengen en uw rug zo bol mogelijk maken. De arts bepaalt vervolgens de plaats waar hij of zij gaat prikken en zet hier bijvoorbeeld met een pen een stipje. De plaats waar wordt geprikt zit in het onderste deel van de rug.
Vervolgens wordt de huid gedesinfecteerd en brengt de arts een dunne naald in. De naald moet precies ingebracht worden tot in de holte waar het vocht zit en dat is soms even ‘zoeken’. Meestal is alleen de prik door de huid wat pijnlijk, zoals bij het afnemen van bloed. Door uw rug zo bol mogelijk te maken en te ontspannen, wordt de kans vergroot dat de naald meteen goed zit en u geen extra pijn hebt. Van het wegnemen van het vocht zelf voelt u niets. Als de arts ook de druk van de liquor moet bepalen, vindt het onderzoek liggend plaats. U moet daarvoor een tijdje in dezelfde houding blijven liggen en uw hoofd van achter naar voren bewegen. Na het onderzoek wordt de naald verwijderd en op de plaats waar geprikt is een pleister geplakt. Het onderzoek duurt ongeveer 5 minuten.
Na de lumbaalpunctie
Na een lumbaalpunctie moet u enige tijd plat blijven liggen. Het is daarom misschien prettig als er iemand met u mee komt naar het onderzoek. Deze persoon kan niet bij de punctie zelf aanwezig zijn. Tijdens de uren dat u plat moet blijven liggen komt een verpleegkundige regelmatig vragen hoe het met u gaat en geeft u wat te drinken. Nadien mag u langzaam overeind komen. Als u zich goed voelt mag u naar huis. U kunt na het onderzoek beter niet zelf autorijden, fietsen of met het openbaar vervoer gaan, omdat u last kunt krijgen van hoofdpijn of misselijkheid. Deze klachten kunnen tot twee weken na het onderzoek opkomen en ze verdwijnen als u plat op uw rug gaat liggen. Als deze klachten optreden moet u een aantal dagen bedrust houden en veel drinken. U kunt zelf proberen of de hoofdpijn weg blijft wanneer u rechtop gaat staan. Komt de hoofdpijn terug, dan moet u nog een dag langer bedrust houden. Bij hoofdpijn mag u eventueel paracetamol nemen. Blijven de klachten langer dan een week aanhouden of krijgt u koorts, dan moet u contact opnemen met de polikliniek waar het onderzoek verricht is. Het is verstandig om op de dag van de punctie geen zware inspanningen te verrichten of te gaan werken. Bedrust is alleen nodig als u hoofdpijn hebt. Ook de paar dagen na de punctie kunt u het beste rustig aan doen en niet te veel bukken en tillen. Napijn op de prikplaats komt zelden voor.
Risico’s en complicaties bij lumbaalpunctie
Meestal verloopt een lumbaalpunctie zonder complicaties. Wel kan de arts tijdens de punctie soms per ongeluk een zenuw raken. U voelt dan een soort elektrische schok of pijnscheut in het been. Dit is even pijnlijk maar niet gevaarlijk. Eén op de vijf mensen krijgt na het onderzoek last van hoofdpijn, die over gaat als u plat op uw rug gaat liggen. Deze hoofdpijn is lastig, maar niet gevaarlijk. Het komt doordat er nog wat vocht uit het prikgaatje weglekt, maar dat gaatje gaat vanzelf dicht.
Verantwoordingstekst lumbaalpunctie
De informatie over het onderwerp lumbaalpunctie is bedoeld als aanvulling op het gesprek met uw arts. Deze algemene informatie kan niet altijd recht doen aan iedere individuele situatie. Hebt u na het lezen van deze informatie nog vragen, dan kunt u die stellen aan uw arts. De teksten zijn gebaseerd op voorlichtingsmateriaal van het Universitair Medisch Centrum Sint Radboud te Nijmegen.De informatie is goedgekeurd door de Nederlandse Vereniging voor Neurologie.
